Er is er een jarig

Vandaag precies een jaar geleden overhandigde ik tijdens de studiedagen van de KVAN in Utrecht het eerste exemplaar van ED3 aan Martin Berendse. Voor mij persoonlijk verliep de aanloop naar die dag nog al tumultueus. De ontwikkeling van de Eisen was daarentegen verbazingwekkend voorspoedig verlopen. In minder dan een jaar (de eerste vergadering vond plaats op 19 juni 2007) hebben we met zijn zevenen de eerste versie van de eisenset in elkaar gezet.


Meer dan soft- en hardware
Een van de doelen van het LOPAI bij het opstellen van de eisenset was om aan iedereen duidelijk te maken waar je aan moet denken bij het bouwen, beheren en gebruiken van een digitaal depot. Hierbij hebben we vooral duidelijk willen maken dat een digitaal depot niet (alleen) hard- en software is, maar dat de organisatie daar om heen minstens zo belangrijk is. Mede doordat we dit tijdens presentaties over ED3 zo sterk hebben benadrukt, denk ik dat we hier wel in zijn geslaagd. Dit blijkt onder andere uit de definitie van een eDepot, die in de kadernotitie van de Denktank e-depot van de Kring van Archivarissen in Limburg is overgenomen.

Referentiekader
ED3 werd het afgelopen jaar ook verschillende keren door anderen als ‘referentiekader’ gebruikt. In sommige gevallen heel terecht, in andere gevallen ben ik er wat minder gelukkig mee.
De gemeente Amsterdam heeft in 2008, nadat Gedeputeerde Staten van Noord-Holland het digitaal depot van de gemeente Amsterdam als onvoldoende hadden beoordeeld, Data Matters opdracht gegeven om een digitaal depot te bouwen. In het plan van eisen wordt veelvuldig verwezen naar de eisen uit ED3. Daarnaast maakt Amsterdam ook gebruik van de door ons voorgestelde ‘vertalingen’ van de OAIS-termen.
Waar ik minder gelukkig mee ben, maar wat we misschien gedeeltelijk zelf schuld zijn, is dat archiefdiensten ED3 gebruiken om eisen te stellen aan de beheersomgeving ‘in de administratie,’ met name als het gaat om vervanging van permanent te bewaren archiefstukken. ED3 is echter nooit bedoeld als toetsingskader voor het ‘dynamisch’ archief, zoals ook blijkt uit dit schema:

“Vertaling”
Ten slotte zijn we het afgelopen jaar ook een beetje beschimpt, omdat we het nodig vonden om de termen uit het OAIS-model te vertalen en omdat we alleen eisen voor het ‘statisch’ digitaal archief hebben opgesteld. Hieruit zou blijken dat het LOPAI slecht Engels begrijpt en zich alleen maar bekreund om permanent te bewaren archief.
Misschien is ‘vertaling’ van de OAIS-termen ook niet de goede omschrijving van wat we gedaan hebben. Het was wellicht beter geweest om te spreken over het transponeren van de Engelse OAIS-termen naar de Nederlandse archiefpraktijk, inclusief wet- en regelgeving.
De reden waarom wij gekozen hebben om eisen op te stellen voor ‘te bewaren archiefbescheiden’ is, omdat wij in dit geval inderdaad een analogie met de papieren situatie wilden handhaven. Op grond van de Archiefwet zijn lokale zorgdragers verplicht hun permanent te bewaren archiefbescheiden over te brengen naar een door Gedeputeerde Staten goedgekeurde archiefbewaarplaats. We hebben gemeend daarom eisen te moeten vaststellen voor de “digitale bewaarplaats”, waarin permanent te bewaren digitale archieven kunnen worden ondergebracht. Maar, in een bewaarplaats kunnen natuurlijk ook op termijn te vernietigen archiefbescheiden bewaard worden.

Vooruitblik
Vandaag is de werkgroep ED3 van het LOPAI weer bijeen op zijn vaste vergaderlocatie op Utrecht Centraal. Niet alleen om de eerste verjaardag te vieren, maar ook om te bekijken hoe we verder gaan. We zullen het daarbij over twee dingen gaan hebben:

1. Opstellen nieuwe versie van ED3
   Het afgelopen jaar hebben we ED3 in de praktijk getest. Het doel daarbij was om vast te stellen of wij de goede vragen stellen, of de beheerders de vragen begrijpen en of wij de antwoorden snappen. Hieruit zijn al enkele verbeteringen naar voren gekomen, die waarschijnlijk in de loop van 2010 in een tweede versie zullen worden uitgewerkt.
   Maar we zullen uiteraard ook bekijken of nieuwe externe ontwikkelingen (bijvoorbeeld de ontwikkeling van nieuwe normen) aanpassing van ED3 noodzakelijk maken.


2. Opstellen van een toetsinstrument voor de digitale beheersomgeving
   Het afgelopen jaar is steeds duidelijker geworden dat overheden en toezichthouders behoefte hebben aan een duidelijk kader voor de inrichting van hun digitaal archiefbeheer. Samen met de WGA gaan we de komende maanden proberen hier een eerste opzet voor te maken. Hierbij zullen we vooral uitgaan van de bestaande normen en hulpmiddelen en deze integreren tot één hanteerbaar kader.

Er is nog genoeg te doen!

(Afbeelding: Hannekes taarten)